سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، (یونسکو) و شورای جهانی نابینایان در جلسه ای مشترک در سال ۱۹۵۰ میلادی، قانون «عصای سفید» را بررسی و تصویب کردند و روز ١۵ اکتبر برابر با ٢٣ مهر ماه را روز جهانی عصای سفید یا روز جهانی “ایمنی نابینایان” اعلام کردند. اﯾﻦ روز در ﺟﻬﺖ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻪ روﺷﻨﺪﻻن، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت آﻧﻬﺎ و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن از ﻋﺼﺎی ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ. قانون عصای سفید، تصویری جدید از نابینایان را در جامعه ترسیم کرده و از افراد نابینا می‌خواهد به منظور پشتیبانی از منافع خود، از تمام مفاد این قانون مطلع باشند. حق استفاده از کلیه امکانات رفاهی معمول در جامعه از سوی نابینایان، تشویق نابینایان به مشارکت در امور دولتی و اشتغال توسط دولت و رعایت کامل حقوق نابینایان به هنگام عبور و مرور از سوی رانندگان وسایل نقلیه از جمله مفاد این قانون می باشند.استفاده از عصای سفید به شکل امروزی و به عنوان نمادی برای شناخت نابینایان به بعد از جنگ جهانی اول برمی‌گردد. در سال ۱۹۲۱ میلادی یک عکاس اهل شهر بریستول کشور انگلستان با نام «جیمز بیگز» که در اثر یک سانحه بینایی خود را از دست داد، برای در امان بودن از خطر وسائل نقلیه که در خیابان‌های اطراف محل زندگی وی در حال رفت و آمد بودند، ابتکار استفاده از عصا به رنگ سفید را که به راحتی برای همگان قابل دید باشد، به کار برد. پس از آن دو تن از برجسته‌ترین محققین آمریکایی به نامهای «دکتر ناول پری»، ریاضیدان و «دکتر جاکوپس تن بروک» ، حقوقدان توانستند قانونی را در پانزدهمین روز از ماه اکتبر به عنوان قانون عصای سفید به تصویب برسانند و این روز را به عنوان روز جهانی نابینایان نامگذاری کنند. در این قانون کلیه حقوق اجتماعی فرد نابینا به عنوان عضوی از یک جامعه متمدن انعکاس یافته است.در میان وسایل کمک حرکتی نابینایان، می توان عصای سفید را به عنوان پرچم استقلال آنان قلمداد کرد. البته این ابزار حرکتی سودمند، در صورتی از کارایی برخوردار خواهد بود که نارسایی های فیزیکی محیط زندگی افراد نابینا تقلیل یابد یا به طور کلی حذف شود. بنابراین علاوه برتوجه به مسائل عاطفی و احساسی، لازم است زمینه ای را برای تردد آسان آنان فراهم سازیم و کمک شایانی به استقلال حرکتی نابینایان بکنیم.(منبع سایت جهانی یونسکو)
و اما باز هم جای شعاری بنام مناسب سازی معلولیت در شهرها و عدم وجود همت کافی و وافی برای رفع جامعه معلولین بویژه نابینایان که تنها یاورشان برای تردد عصایی است که شاید از حیث اهمیت دارای جایگاهی بس مهم در نوع و نحوه حضورشان در جامعه را دارد . حال باید ببینیم در این اوضاع نابسامان بیماری کرونا و رشد روز به افزایش آمار ابتلا جایگاه حقوق شهروندی در نوع برخورد با این قشر از جامعه (معلولان نابینا) بتوان مفهوم استفاده از فضاها را بعنوان مولفه ای از حق شهروندی یک فرد معلول ساکن در شهر دانست .
حقوق شهروندی، حقی است که ضرورت استفاده از امکانات عمومی و نیز تاکید بر رعایت عدالت همه جانبه برای جامعه هدف از فضاهای عمومی و تفریحی را دارد . در سالهای اخیر در راستای افزایش دسترسی و بهره وری از فضاهای شهری ، مبلمان شهری و سایر امکانات لازم …. اقداماتی صورت گرفته است .
اما مهم این است که آیا در ایجاد و ارائه خدمات برای افراد و ساکنین شهر نیازهای اولیه افراد کم توان را برآورده میسازد؟ که پرداختن به آن در این مجال نمیگنجد .
تقریبا نزدیک به دو دهه است که در برخی از شهرهای ایران اقداماتی صورت گرفته است اما بزرگی و وسعت کار بقدری است که باید در زمینه های طراحی شهری ، وضع قوانین تازه نفس یا بازنگری قوانین گذشته ، اجرا و نظارت دقیق و مستمر از سوی دستگاه های متولی در اجرای ضوابط معماری و شهرسازی صورت گیرد ، که باید نسبت به نیاز آیندگان به برنامه ریزی مدون ، تامین بودجه و ردیف های هزینه ای مربوطه ، خلاقیت در ایده پردازی و اجرا و تامین نظریه های مستند علمی ، فرهنگ سازی از سنین پایین (مدارس ) و بهره گیری صحیح و بدون اغراق از تجربیات و مشارکت جامعه هدف و شهروندان برای رسیدن به یک مدیریت یکپارچه شهری تلاش کرد.
با یک نگاه گذرا به گذشته و حال و آینده می توان به این مهم دست یافت که اگر بحث در بسیاری از زمینه هایی که گرایش عمومی به آن تمایل دارد. سبب کاسته شدن یا از بین رفتن حضور کودکان ، زنان ، سالمندان و جامعه هدف مناسب سازی ( ناتوانان و کم توانان جسمی و حرکتی ) به خصوص افرادی که با وسایل کمک توانبخشی در سطح شهر تردد میکنند خواهیم بود. و باز هم میبینیم تنها گرامیداشت روزی بعنوان روز عصای سفید ، یا بیلبوردهای تبلیغاتی در سطح شهر تنها بعنوان شعاری بیش نبوده است . دستگاه های نظارتی و خدمات رسان در این حوزه همچون بهزیستی که خواستگاه و تامین کننده نیاز های این جامعه می باشد می بایست برنامه ریزی جدون و جامعه با بهره گیری از متخصصین در حوزه های مرتبط نسبت به رفع نیازهای اولیه بپردازد . لازم است بدانیم آنچه که مارا در داشتن جامعه پویا و شهرهای سرزنده کمک و یاری میدهد حضور تمام اقشار جامعه در امورات شهری است . لطفا شهرهای خود را انحصاری نکنیم به حضور افراد سالم و بدانیم آنچه را که حقوق شهروندی میدانیم مختص کلیه افراد جامعه می باشد .
✍مهندس سجاد انعامی کارشناس ارشد معماری و شهرسازی
- نویسنده : ✍مهندس سجاد انعامی کارشناس ارشد معماری و شهرسازی
