در عصر حرکت و زندگی بر روی مدار جهانی شدن، با مجموعه ای از چالش ها و مسائلی مواجه خواهیم شد، که سازگاری و منعطف بودن در برابر آن فرصتی برای وحدت، انسجام اجتماعی برای جامعه فراهم می کند. در چند سال اخیر تاب آوری یکی از دغدغه های شهری شده است که روی دیگر سکه پایداری قرار داد.
کرونا بحران جهان جامع
از طرفی ویروس کرونا با قدرت خویش نشان داد که توانسته تمام شبکه های جهانی را مختل و به ابعاد اقتصادی، تجاری، گردشگری، فرهنگی، بهداشتی و درمان آسیب وارد نماید که می توان به عنوان “بحران جهان جامع” از آن یاد کرد. با توجه به حرکت انسان به سمت نابودی اکولوژی و محیط طبیعی، ظهور چنین ویروس و بحران های جهانی مشابه؛ امری اتفاقی نیست. لذا، در شرایط موجود که با پدیده کروناویروس، بحران جهانی، دست و پنجه نرم میکنیم، بازتوانی و کمر صاف کردن در زمان بحران امری ضروری و فرصتی ارزشمند در راستای حرکت در مدار جهانی شدن می باشد. به طوری که نیت هاگنز(Nate Hagens) از متفکران بزرگ چالش جهانی، معتقد است که به احتمال زیاد بشریت “خم می شود اما شکسته نمی شود”. این جمله، نشان از اجتماعی دارد که با اتحاد از پس سختی ها عبور و به هدف رسیده است.
تاب آوری چیست؟
تاب آوری به طور کلی برگشت پذیری، بازتوانی در وقوع حادثه ای می باشد که با خاصیت ارتجاعی، الاستیکی و انعطاف پذیری همراه است. که دارای ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و … می باشد.
اگرچه به کرونا به عنوان بحران جهانی اشاره شد، و می توان از تمامی ابعاد به آن نگریست، ولیکن صحبت از مقولات تاب آوری کالبدی به کرات در مواجهه با آن دیده شده است، اینک کرونا با نفوذ در رویدادها، ارتباطات، تعاملات اجتماعی و منع ورود به فضاهای عمومی و درون شهری، به عنوان بحران اجتماعی نیز یاد می شود؛ که بکارگیری تاب آوری اجتماعی در راستای کوتاه کردن دوران بقا ویروس و شکوفایی مجدد شهر ضرورت دارد. در تعریف تاب اوری اجتماعی از دید کولبرن(۲۰۱۱)، آن را به عنوان بخش قابل تغییر در نظام اجتماعی می داند که همواره با دو شاخص سرمایه اجتماعی و ظرفیت تطبیق پذیری همراه است.
در بحث سرمایه اجتماعی، به کیفیت روابط اعضای جامعه منتهی می شود که نمود ان در مشارکت، اعتماد و انسجام اجتماعی، ارتباطات میان شبکه های اجتماعی و … دیده می شود. این مولفه از توان و قدرت خاصی صحبت می کند که در مقابل هجوم بحران قدرت برگشت پذیری دارد.
همچنین باید واقف بود، که بسیاری از بحران های جهانی از جمله طاعون، وبا، ابولا و … از میان رفته اند، کرونا نیز از بین خواهد رفت ولیکن برای مدتی زندگی انسان را مختل می کند. اما باید این اختلال را در روند جریان زندگی لحاظ نمود و در برابر آن تاب آور و سازگار بود و به پروتکل های مختص هر موقعیت خود توجه نمود(امری اساسی در افزایش ظرفیت خودتنظیمی در راستای تاب آوری).
نقش مردم در تاب آوری اجتماعی
تلاش و امیدواری انسان برای ایمنی، بهداشت فردی، ترسیم آینده مطمئن، نگرانی و جستجوهای مکرر درباره ویروس از گرایش های انسانی در راستای میل به تاب آوری اجتماعی در شرایط حاضر است. اما در این برهه، مشارکت از میان مولفه های دیگر پررنگ تر است. همانطور که گفته شد، یکی از اقدامات موثر، ماندن در خانه و به عبارتی اجتماعی نبودن برای مدتیست!
به طوری که، از اقدامات بدیهی در راستای پیشگیری از ابتلا شدن به کرونا، حذف تعاملات و پیوندهای اجتماعی در فضاهای شهری و حضور در خانه می باشد ( اقدام موثری که در کشورهای درگیر انجام شده است).
این مولفه وابستگی شدیدی به نقش مردم دارد و چنانچه رعایت نشود برای خود، دیگری و دولت، مشکل زا می شود. باید با انسجام و مشارکت همه گیر و ملی، جامعه و هم نوعان خود را سالم و انعطاف پذیر نماییم. این حس مشارکت از درون شهروندان ایجاد می شود و نیازی به یادگیری مگر ذکر نکات لازم را ندارد. با این حال اگر چه توجه به رسانه های اجتماعی و شبکه های مجازی در سایر برهه ها، امری زیان بار در گسسته نمودن پیوندهای درون خانوادگی تلقی می شد اما اکنون ابزاری مفید در حفظ سلامتی خود، خانواده و جامعه می باشد و بیایید با آنها همگام باشیم.
توجه به امر سازماندهی و تقویت شوراهای محلی، نهادهای تسهیلگری از دیگر اقدامات اجتماعی می باشد که موجب سازماندهی در تمامی ابعاد و به خصوص در شیوع کرونا به منظور آموزش و ظرفیت یادگیری اجتماعی می شود.
تامین مایحتاج منزل حداقل برای یک ماه حضور مداوم در خانه، ضمن پرهیز از سفرهای غیرضروری، استفاده از خدمات اینترنتی و هوشمند برای انتقالات و توسعه کسب و کار، استفاده و در نظرگیری بازی های خلاقانه، مهیج برای سرگرم شدن و اوقات فراغت خانواده، دوری از تجمع در فضاهای شهری و مراقبت از فاصله و برخوردهای اجتماعی در هنگام حضور میان گروه های کوچک دوستانه از روش های مطمئن دیگر در راستای افزایش انعطاف پذیری و تاب آوری اجتماعی می باشد.
کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری/
