بازنگری در نگرش و روش تهیه طرح جامع شهر

به گزارش آرمانشهر دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در مکاتبه با مدیرکل دفتر طرح‌ریزی شهری و طرح‌های توسعه و عمران و همچنین مدیران کل راه و شهرسازی،مصوبه شورا را با موضوع تصویب پیشنهاد بازنگری در نگرش و روش تهیه طرح جامع شهر، ابلاغ کرد.

در متن مصوبه آمده است:

 با توجه به گذشت بیش از سه دهه از آخرین شرح خدمات مصوب و ابلاغ شده رسمی برای تهیه طرح‌های توسعه و عمران ( جامع )  شهر و بروز و ظهور مسائل و موضوعات جدید در نظام شهرنشینی و شهرسازی کشور از یک‌سو، و شکل‌گیری رویکردهای جدید در متون و حوزه‌های تخصصی برنامه‌ریزی توسعه شهری؛ بازنگری در روش و محتوای طرح‌های جامع شهری به ضرورتی محتوم برای نیل به طرح‌های اثربخش تر در هدایت و تنظیم فرآیند توسعه فضایی-کالبدی شهرها تبدیل شده است. در پاسخ به این ضرورت، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۴ مرداد ۱۴۰۰ پیرو مصوبه ۲ تیر ۱۳۹۹ در خصوص بررسی مطالعات “بازنگری در روش و نگرش تهیه برنامه جامع توسعه شهر” مبنی بر تایید چارچوب و کلیات گزارش و ارجاع موضوع برای بررسی و هماهنگی‌های بیشتر به کمیته فنی مشترک ۵ و ۱ و اعلام نتیجه به شورای عالی برای اتخاذ تصمیم نهایی ضمن استماع گزارش جدید و نیز صورتجلسه کمیته فنی ۱ و ۵ مورخ ۵ شهریور ۱۳۹۹ و ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ به بحث در مورد موضوع پرداخته و پس از اعلام نظارت اعضا ضمن تایید صورتجلسه کمیته فنی، ” پیشنهاد بازنگری در روش و نگرش تهیه طرح های جامع شهری” را تصویب و مقرر کرد این گزارش و چارچوب شرح خدمات آن به مراجع ذیربط ابلاغ و مبنای تهیه طرح جامع برای تمام شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰ هزار نفر کشور قرار گیرد. نحوه تسری این  مصوبه به سایر شهرها پس از اخذ بازخوردهای لازم متعاقبا در شورایعالی مطرح و تصویب خواهد شد.

اصول و الزامات اجرایی تحقق این مصوبه به شرح زیر موردتاکید شورای عالی بوده و معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران نسبت به اتخاذ تمهیدات لازم برای پیگیری، هماهنگی و اقدامات مرتبط برای تحقق شایسته آن اقدام خواهد کرد.

۱- با توجه به مستندات و الزامات قانونی موجود، تثبیت عنوان “طرح جامع شهر” به مثابه سند قانونی هدایت و کنترل توسعه فضایی شهرها با رعایت قاعده “یک شهر-یک طرح و برنامه” ضروری است. طرح تفصیلی و طرح های موضعی و موضوعی نیز در همین چارچوب و به عنوان اسناد تکمیلی طرح جامع محسوب می‌شوند. معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی طی مدت شش ماه نسبت به تدوین و ابلاغ شیوه‌نامه، فرآیندها و شرح خدمات مرتبط اقدام خواهد کرد. رعایت احکام و اسناد طرح جامع مصوب در تمام برنامه‌ها، طرح‌ها و پروژه‌هایی که توسط دستگاه‌های اجرایی مرتبط در چارچوب تحقق ماموریت‌ها و وظایف قانونی شان تهیه می‌شوند الزامی است.

۲- “چارچوب شرح خدمات” پیشنهادی که نمایانگر ساختار و رئوس مطالعات و بررسی‌های لازم برای تهیه طرح جامع توسعه شهر است،باید با رعایت اصول “مسئله‌محوری،زمینه ‌گرایی، مشارکتی بودن و اتکا بر ظرفیت‌ها و منابع هر شهر” توسط مشاور ذیصلاح منتخب همان شهر و با تایید اداره کل راه و شهرسازی استان مربوطه با شیوه مشارکت تکمیل و تدقیق شده و مبنای تهیه، بررسی و تصویب طرح جامع شهر قرار گیرد. اجتناب از مطالعات تکراری و غیرضروری در عین تمرکز بر حل مسائل و بهره‌گیری از ظرفیت‌های توسعه‌ای ویژه هر شهر (از جمله مسکن، اسکان غیررسمی، عوامل و آلاینده‌های زیست‌محیطی، پدافند غیرعامل، بحران‌ها و مخاطرات طبیعی، تقویت بنیان‌های تولید و اقتصادی توسعه شهر) در تدوین شرح خدمات مذکور مورد تاکید است. تمهیدات فنی، قراردادی و مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور فراهم خواهد شد.

۳- لزوم تداوم حضور، مسئولیت و پاسخگویی فنی موثر مهندس مشاور مسئول تهیه طرح جامع و تفصیلی تا پایان افق قانون طرح با رعایت الزامات مرتبط با مدیریت تعارض منافع موردتاکید شورای‌عالی است. مهندس مشاور موظف به پاسخگویی در خصوص تقاضاهای اصلاح و تغییر در طرح و اعلام نظرات مشورتی مرتبط با طرح خواهد بود. تمهیدات فنی، قراردادی و  مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور طی مدت شش ماه فراهم خواهد شد.

۴-  با توجه به مشکلات و نارسایی‌های قانونی، مدیریتی و نهادی ناشی از عدم تصویب و استقرار نظام مدیریت یکپارچه شهری و آثار آن بر تهیه، تصویب و اجرای موفق طرح جامع شهر، ضروری است موضوع مدیریت یکپارچه شهری با اتکا به نتایج پژوهشی قابل اتکای موجود با همکاری موثر وزارتخانه‌های کشور و راه و شهرسازی، شورایعالی استان‌ها و معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پیگیری و ظرف مدت شش ماه برای تصویب به هیات‌دولت ارایه شود.

۵- به منظور دستیابی به طرح جامع موردانتظار و تحقق تغییرات پیشنهادی، “فرآیندهای اداری-اجرایی و الزامات قانونی و نهادی تغییرات عنوان شده” توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تنظیم و جهت تصویب به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه شود.

۶- توانمندسازی و ظرفیت سازی عاملات تغییر در طرح جامع شهر از جمله نهادها، عناصر و کارشناسان کارفرمایی، اجرایی و نظارتی و همچنین مهندسان مشاور جزو پیش‌شرط‌های اصلی تحقق طرح مورد انتظار است. از این رو به جهت تقویت ظرفیت راهبری و اجرایی نیروهای انسانی در سطوح کارفرمایی برای تهیه، اجرا و نظارت و همچنین تعیین ضمانت اجرایی برنامه مورد انتظار مقرر می‌شود ضمن طراحی و اجرای کارگاه‌های آموزشی و توجیهی لازم در خصوص نگرش و روش جدید؛ شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی تشخیص صلاحیت حرفه‌ای و علمی تمام عاملان برنامه (راهبران، مهندسان مشاور، مجریان و ناظران برنامه) به منظور اخذ گواهی تعیین صلاحیت نیروی انسانی متخصص برای ورود به عرصه تهیه، بررسی، تصویب و اجرای برنامه جامع با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه شود.

۷- با  توجه به اهمیت مشارکتی بودن طرح و ایفای نقش موثر ذینفعان در طرح جامع توسعه شهر، مقرر می‌شود معاونت شهرسازی و معماری با همکاری نهادهای دانشگاهی و حرفه‌ای نسبت به طراحی و برگزاری کارگاه‌های برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مشارکتی در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی و برای تمام ذینفعان و نهادهای ذیربط اقدام کند.

۸-دستورالعمل رویه‌های مشارکت در تهیه، بررسی،تصویب، اجرا ونظارت طرح با رعایت آیین‌نامه اجرایی ماده ۵۴آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تدوین و جهت تصویب به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه شود.

۹- دستورالعمل ایجاد بانک اطلاعاتی زمین مرجع یکپارچه، به روز و مستمر به منظور انتقال فرآیند برنامه‌ریزی به عرصه عمومی و افزایش شفافیت، اطلاع‌رسانی و مشارکت توسط معاونت شهرسازی و معماری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری تهیه و به نهادهای مجری و نظارتی ابلاغ شود.

۱۰- دقت،اثربخشی و چابکی طرح‌های جامع در پاسخگویی به نیازها و ضرورت‌های توسعه شهری مورد تاکید شورای عالی است. در همین چارچوب، فرآیند تهیه، بررسی، تصویب، ابلاغ و نظارت بر طرح جامع شهری و وظایف هریک از عاملان برنامه (راهبران، مهندسان، مجریان و ناظرات برنامه) در هرم مرحله از این فرآیند طی مدت شش ماه توسط معاونت شهرسازی و معماری به صورت شفاف و گام به گام با درنظر گرفتن زمان‌های مشخص و منطقی برای طی هر مقطع در فرآیند مذکور، تهیه و ابلاغ خواهد شد (به گونه‌ای که حداکثر زمان تهیه، بررسی و تصویب و ابلاغ طرح بیش از ۱۸ ماه نباشد). همچنین به منظور افزایش پایبندی عاملان به این فرآیند، “دستورالعمل شیوه‌های تقویت مسئولیت حقوقی مهندسان مشاور، کارفرمایان، مجریان و ناظران برنامه” با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه و جامعه مهندسان مشاور ایران تهیه و تنظیم شده و جهت تصویب به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه شود.

۱۱- نحوه تنظیم و تامین دستورالعمل‌های مربوط به اعضا، وظایف، نحوه تشکیل شورای راهبری و آیین‌نامه داخلی شورا توسط معاونت شهرسازی و معماری تنظیم و ابلاغ خواهد شد.

۱۲- نحوه محاسبه و تامین حق‌الزحمه، انتخاب و انعقاد قرارداد با  مهندسان مشاور در چارچوب شرح خدمات پیشنهادی با همکاری و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور حداکثر ظرف شش ماه آینده تدوین و ابلاغ خواهد شد.

سند راهنما و چارچوب شرح خدمات نگرش و روش نوین، پیوست و جزو لاینفک این مصوبه بوده و برای اجرا ابلاغ می‌شود. هرگونه اصلاح و تغییر لازم در این مصوبه و سند راهنمای پیوست آن با پیشنهاد معاونت شهرسازی ومعماری تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ممکن خواهد بود.