ردپای ((نوآوری)) در مشارکت مدنی
ردپای ((نوآوری)) در مشارکت مدنی

محمد فرجود مدیر عامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران . جمعه‌ای که گذشت پایتخت‌نشینان شاهد اتفاقی بزرگ در عرصه مشارکت شهروندی و مدیریت شهری بودند، آنها با حضور در پای صندوق‌های رأی و انتخاب نمایندگانشان در پنجمین دوره انتخابات شورایاری محلات شهر تهران کنش مدنی دیگری را تجربه کردند که البته این‌بار تفاوت‌های […]

محمد فرجود

مدیر عامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران

.

جمعه‌ای که گذشت پایتخت‌نشینان شاهد اتفاقی بزرگ در عرصه مشارکت شهروندی و مدیریت شهری بودند، آنها با حضور در پای صندوق‌های رأی و انتخاب نمایندگانشان در پنجمین دوره انتخابات شورایاری محلات شهر تهران کنش مدنی دیگری را تجربه کردند که البته این‌بار تفاوت‌های ملموس و جدی با گذشته داشت. شاید یکی از مهم‌ترین آنها را بتوان استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی دانست که اولین انتخابات تمام الکترونیک کشور را به ارمغان آورد. داستان این انتخابات از نحوه برگزاری و به‌کارگیری روش‌های جدید همراه با درس‌آموخته‌هایی بود که به‌اشتراک‌گذاشتن آن با مردم، کارشناسان، مدیران و متخصصان فناوری و نوآوری کشور وظیفه‌ای است که در سطرهای پیش‌رو به اختصار به آن خواهم پرداخت.

_تهران هوشمند و کیفیت زندگی
پیش از آنکه درباره چرایی و چگونگی برگزاری یک انتخابات الکترونیک در پایتخت نکاتی را برشمارم، باید در مقدمه‌ای کوتاه یادآوری کنم که روند تغییرات سبک زندگی عموم مردم در سراسر جهان در سده اخیر، به سمت توسعه شهرنشینی بوده است. به همین دلیل، از دیدگاه مدیریت شهری، سده اخیر را می‌توان سده توسعه شهرنشینی دانست. تهران نیز به عنوان پایتخت و بزرگ‌ترین شهر ایران از این روند مستثنا نبوده است و بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، تا سال ۲۰۲۵ میلادی به یکی از ۳۰ ابرشهر پرجمعیت جهان تبدیل خواهد شد. تهران در حالی تأمین‌کننده ۴۸ درصد بودجه کشور بوده و سهم بیش از ۲۵ درصدی در اقتصاد کشور دارد که روند فزاینده توسعه شهرنشینی در آن منجر به چالش‌هایی نظیر افزایش مصرف انرژی، آلودگی هوا و افزایش ترافیک شده و رتبه «کیفیت زندگی» در آن را به‌شدت کاهش داده است.
«کیفیت زندگی» دقیقا موضوعی است که ما در دوره جدید مدیریت شهری و برنامه «تهران هوشمند» به آن توجه ویژه‌ای داریم؛ به بیان دیگر باور داریم که اداره این کلان‌شهر با رویکردهای پیشین نتیجه‌ای جز تعمیق و گسترده‌ترشدن مشکلات و افت شدید کیفیت زندگی شهروندان را به همراه نخواهد داشت. این در حالی است که مطالعه تاریخچه پیشرفت شهرهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که حرکت به‌سوی «شهر هوشمند» راهکار اصلی کلان‌شهرها برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است.
_شهروندانی شاد و مشارکت‌جو
در سالیان اخیر، تعاریف زیادی درباره شهر هوشمند ارائه شده است. اگرچه در تعاریف اولیه تأکید بیشتری بر فناوری وجود داشت، اما به مرور زمان و با کسب تجربه در شهرهای بزرگ دنیا، تعابیر عام‌تری برای شهر هوشمند شکل گرفت؛ به‌نحوی‌که امروزه افزایش کیفیت زندگی و رفاه و مشارکت شهروندان، اهداف اصلی شهرهای هوشمند به شمار می‌آیند. در برنامه «تهران هوشمند» و بر اساس نیازها، چالش‌ها و شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی تهران، برنامه‌ها و پروژه‌های متنوعی در نظر گرفته شده‌اند که در شش بعد کلی «حکمروایی هوشمند»، «اقتصاد هوشمند»، «جابه‌جایی هوشمند»، «زندگی هوشمند»، «محیط هوشمند» و «زیرساخت هوشمند» به عنوان ابعاد برنامه تهران هوشمند دسته‌بندی شده‌اند.
_حکمروایی هوشمند و انتخابات الکترونیک
«حکمروایی هوشمند» یکی از ابعاد مهم برنامه «تهران هوشمند» است که برگزاری پنجمین انتخابات شورایاری محلات شهر تهران بدین شیوه در همین راستا قرار می‌گیرد.   این انتخابات با ثبت‌نام الکترونیک و غیرحضوری داوطلبان در سامانه shorayari.tehran.ir آغاز و کلیه مدارک مورد نیاز نیز بر همین بستر از داوطلبان دریافت شد که برخی بررسی‌های اولیه نظیر اطلاعات شناسنامه‌ای افراد در همان مرحله به‌صورت بر‌خط انجام شد. در ادامه با ایجاد دسترسی برخط برای هیئت‌های اجرائی و نظارت مناطق، آنها نیز توانستند وظایف و مأموریت‌های خود را با دقت و سرعتی غیرقابل مقایسه با گذشته به سرانجام برسانند. همچنین بررسی صلاحیت‌ها به گونه‌ای طراحی شد که هر داوطلب پرونده خود را به صورت شفاف تا آخرین لحظه و در هر مرحله می‌توانست به آسانی پیگیری و مشاهده کند. در تمامی این مراحل در مواردی مانند نقص مدارک به صورت لحظه‌ای به داوطلبان اطلاع‌رسانی می‌شد که سرعت انجام کار را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داد.
_۷ هزار صندوق و همراهی وزارت کشور
پس از آنکه سامانه شورایاری با پشتیبانی کامل مراحل مختلف ثبت‌نام و تأیید صلاحیت‌ها را پشت سر گذاشت، آرام آرام به روز موعود و زمان برگزاری انتخابات نزدیک شدیم که شهرداری تصمیم گرفت در این مرحله نیز برای نخستین بار در سطح شهر تهران رأی‌گیری را در هزارو ۶۳۱ شعبه محل اخذ رأی، با صندوق‌های الکترونیک و بدون برگ رأی کاغذی انجام دهد.
در این فرایند که با همراهی و همکاری بسیار خوب مرکز توسعه دولت الکترونیک در وزارت کشور انجام شد، در یک بازه فشرده این تعداد صندوق‌های الکترونیک از شهرهای اطراف تهران جمع‌آوری شد که همکارانم در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و مدیران فناوری مناطق ۲۲گانه تلاش بسیاری برای پیکربندی و آماده‌سازی این صندوق‌ها به صورت شبانه‌روزی انجام دادند. نهایتا در روز رأی‌گیری و با هماهنگی گسترده‌ای در سطح تمام مناطق و محلات شهر تهران، این صندوق‌ها توزیع و راه‌اندازی شدند تا رأی‌گیری در زمان مقرر آغاز شود.
این فرایند که بیش از هزار نفر از پرسنل شهرداری تهران درگیر آن بودند، با حجم بالایی از هماهنگی، لجستیک و پشتیبانی فنی توسط سازمان فاوا و مناطق شهرداری در بازه‌ای چندساعته به خوبی به انجام رسید. از جمله مهم‌ترین اقداماتی که باعث شد این انتخابات در فاز اجرائی با کمترین خللی انجام شود، ایجاد چند لایه پشتیبانی از شعب تا ستاد مرکزی بود تا مسائل، حتی‌الامکان در لایه‌های نزدیک‌تر به لایه خدمات، مرتفع شده و ستاد مرکزی بر پشتیبانی و کنترل‌های اصلی متمرکز شود.
پایش و رصد از همان ساعات ابتدای روز رأی‌گیری در تاریخ چهارم مرداد، واحد پایش و رصد در ستاد مرکزی انتخابات فعالیت خود را آغاز کرد و شرایط راه‌اندازی و فعالیت شعبه‌های اخذ رأی یک به یک پایش می‌شد تا در صورت بروز هر مشکلی بلافاصله برای برطرف‌شدن آن در لحظه تصمیم‌گیری و اقدام شود. همچنین وضعیت مشارکت و اخذ رأی در کلیه شعب و محلات به صورت برخط قابل مشاهده بود که اطلاعات کاملی را در اختیار مدیریت شهری و دست‌اندرکاران قرار می‌داد.

_دستاوردهای یک تجربه گران‌بها
این انتخابات مانند هر پدیده دیگری قطعا اشکالات و چالش‌هایی داشت. از سوی دیگر از نتایج مثبت این انتخابات می‌توان به افزایش دقت و سرعت در رأی‌گیری، سهولت رأی‌دادن برای همه شهروندان، کاهش هزینه‌ها، حذف کاغذ، اعلام سریع نتایج و ارتقای شفافیت اشاره کرد که از جمله ویژگی‌های مهم نخستین انتخابات الکترونیک در پایتخت بود و باعث شد تا شهروندان تجربه‌ای متفاوت از مشارکت در یک انتخابات را به خاطر بسپارند.
برگزاری انتخابات الکترونیک توسط شهرداری تهران تجربه گران‌بهایی بود که افزایش آمادگی الکترونیک شهروندی را نیز در پی داشت و شاخصی تأثیرگذار در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در بخش عمومی و توسعه خدمات دولت الکترونیک و گامی مهم در حرکت به سمت شهری هوشمند نیز به شمار می‌رود. امیدواریم با تجربه‌ای که از برگزاری انتخابات الکترونیک در شهر تهران به دست آمد و بازخوردهای مثبت مردم، در ادامه شاهد تکرار این تجربه موفق در ابعاد و گستره‌هایی وسیع‌تر و در سایر انتخابات‌ها در کشور باشیم.
_عملیات غیرممکن!
کم نبودند کسانی که با توجه به گستردگی شهر تهران و ابعاد و پیچیدگی پروژه انتخابات الکترونیک، شکست انتخاب الکترونیک در شهرداری را پیش‌بینی می‌کردند. کسانی که در برابر هر نوع نوآوری و بهره‌بردن از فناوری‌های نوین معمولا ساز مخالفشان کوک است. ما یک عملیات اجرائی سنگین و به تعبیری غیرممکن را در شهرداری تهران در زمانی کوتاه بر عهده گرفتیم. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران زمانی بسیار کوتاه، در حدود یک ماه در اختیار داشت تا خود را برای برگزاری بی‌نقص اولین انتخابات تمام‌الکترونیک آماده کند و خدا را شاکرم که توانستیم با حمایت شهردار محترم و مدیریت شهری و نمایندگان مردم در شورای اسلامی شهر عملیات غیرممکن را ممکن کنیم و بی‌تردید پیام اصلی این انتخابات، بهره‌گیری از «فناوری» و اعتماد به «نوآوری» و «تغییر» بود.
لینک کوتاه :