عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد آبخیزداری شهری را یکی از راهکارهای اصلی مقابله با فرونشست زمین دانست و تصریح کرد: با توجه به گسترش ساختمان‌سازی و آسفالت خیابان‌ها، اجازه نفوذ آب در خاک داده نشده و آب‌های موجود در سطح شهر، به روان‌آب تبدیل می‌شود. به گزارش پایگاه خبری آرمانشهر مهدی پژوهش […]
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد آبخیزداری شهری را یکی از راهکارهای اصلی مقابله با فرونشست زمین دانست و تصریح کرد: با توجه به گسترش ساختمان‌سازی و آسفالت خیابان‌ها، اجازه نفوذ آب در خاک داده نشده و آب‌های موجود در سطح شهر، به روان‌آب تبدیل می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری آرمانشهر مهدی پژوهش در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه یکی از پدیده‌هایی که در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم بحث فرونشست زمین و فروچاله هاست، اظهار کرد: پدیده فرونشست زمین از تهدیدات جدی چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود.
وی با اشاره به وجود سه حجم شامل ذرات جامد خاک، هوا و آب در خاک، افزود: معمولا زمانی که بارندگی صورت می‌گیرد هوای موجود در خاک توسط آب پر می‌شود و همین امر سبب شده تا حجم خاک ثابت بماند.
پژوهش ادامه داد: زمانی که برای مدت زیادی خاک خشک شود و یا به دلایلی از جمله کشاورزی، تبخیر و … آب موجود در خاک از عمق به سطح کشیده و بدون جایگزینی مورد استفاده قرار می‌گیرد، منافذ موجود در خاک به تدریج نشست کرده و حجم هوای موجود در خاک به وسیله ذرات سنگین خاک پر می‌شود و در نهایت سطح زمین از حالت افقی به حالت فرورفتگی یا چاله تغییر شکل خواهد داد و اگر این پدیده روی سطح زمین رخ دهد شاهد فروچاله خواهیم بود.
بر هم خوردن بیلان آبی، یکی از دلایل افزایش پدیده فرونشست زمین
وی اضافه کرد: زمانی که آب از طریق چاه، قنات، سفره‌های آب‌های زیرزمینی، تونل و… از خاک برداشت شود، باید به همان اندازه جایگزینی صورت گیرد و در غیر این صورت بیلان آب، یا توازن آب در خاک بهم می‌خورد و در این شرایط خاک قادر به پر کردن هوا به وسیله ذرات آب نبوده و در نهایت فرونشست زمین رخ می‌دهد.
پژوهش تصریح کرد: در سال‌های اخیر به علت بر هم خوردن بیلان آبی، شاهد افزایش وقوع پدیده فرونشست زمین بوده‌ایم.
خشکسالی و حفر چاه‌های بدون مجوز، از دیگر دلایل بروز فرونشست زمین
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد برداشت بی رویه آب از سفره‌های آب‌های زیر زمینیرا از دلایل دیگر وقوع پدیده فرونشست زمین عنوان و خاطرنشان کرد: عدم رعایت حریم و شعاع موثر چاه‌ها از دیگر دلایل وقوع این پدیده است.
وی اضافه کرد: زمانی که مجوز احداث بر اساس میزان آب موجود در سفره های آب زیرزمین نباشد، خروج آب با شدت بیشتری انجام گرفته و فرونشست زمین رخ می‌دهد و در حال حاضر خشکسالی و حفر چاه بیش از اندازه یا بدون مجوز، از دلایل اصلی بروز این پدیده است.
توسعه کشاورزی متناسب با امکانات منطقه باشد
وی بیان کرد: با توجه به اینکه هنوز اقلیم شرایط تعادل خود را بدست نیاورده و بارش‌ها به حالت نرمال نرسیده و نوع بارش هم از برف به باران تغییر کرده است و آب باران هم فرصت نفوذ به عمق سفره‌های زیرزمینی را ندارد، بنابراین مشکل دیگری که در این شرایط وجود دارد بحث توسعه کشاورزی است و این در حالی است که شغل ۷۰ درصد مردم چهارمحال و بختیاری کشاورزی و دامپروری است و نیاز به تامین آب دارد و ممکن است در مکان هایی دور از چشم مسئولان چاه‌های غیر مجاز حفر شود که نتیجه آن برداشت بی رویه آب است.
پژوهش در خصوص توسعه کشاورزی در شرایط کنونی و تاثیر آن بر پدیده فرونشست زمین، اظهار کرد: توسعه کشاورزی باید متناسب با امکانات منطقه باشد و برای کشاورزی در یک منطقه باید ارزیابی تناسب اراضی صورت گیرد.
وی با اشاره به اینکه در کشورهای مختلف جهان ارزیابی تناسب اراضی ملاک توسعه کشاورزی، جنگل یا باغ است، عنوان کرد: متاسفانه در کشور ما توسعه کشاورزی بدون ارزیابی صورت می‌گیرد.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: حفر تونل‌های انتقال آب، منابع آبی چهارمحال و بختیاری را با مشکل مواجه کرده است، به طوری که مردم در تامین آب شرب مورد نیاز خود هم با مشکل مواجه هستند.
وی با اشاره به اینکه ۱۴ دشت استان به دلیل مسطح بودن و در نتیجه سهولت در شخم زنی بهترین منطقه در توسعه کشاورزی بودند، تاکید کرد: متاسفانه در حال حاضر دشت سفید دشت کاملا خشک شده، دشت بروجن و شهرکرد منابع آبی ندارد، دشت خانمیرزا شور شده است و این نشان‌دهنده از بین رفتن پتانسیل دشت‌های استان است.
پژوهش تصریح کرد: علت از بین رفتن پتانسیل دشت‌های استان این است که سفره‌های آب زیرزمینی منطقه به مرور و بدون جایگزینی و تجدید ازبین رفته‌اند و باعث شده که در گذر زمان نشست زمین رخ دهد، همانطور که در دشت شهرکرد ۳۵ سانتی‌متر فرونشست زمین را شاهد هستیم.
هدف اصلی طرح‌های آبخیز داری، حفظ خاک در کنار حفظ آب باشد
وی به تاثیر طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در کنترل پدیده فرونشست اشاره و بیان کرد: با توجه به اینکه ۸۵ درصد مناطق استان کوهستانی است و آب به سرعت جابجا می‌شود و خاک را هم با خود جابجا میکند، هدف اصلی طرح‌های آبخیزداری در استان باید حفظ خاک در کنار حفظ آب باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد ادامه داد: آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری تنها به حفاظت‌های مستقیم منوط شده است، یعنی با استفاده از عملیات مکانیکی اقدام به حفاظت منابع می‌کنیم که این اقدامات به تنهایی نمی‌تواند موفق باشد و باید کنترل بیولوژیک صورت گیرد، یعنی پوشش گیاهی بازگردانده شود، آنگاه با هزینه کمتر و سرعت بیشتر به نتیجه خواهیم رسید.
آبخیزداری شهری راهکار مقابله با فرونشست زمین
وی آبخیزداری شهری را یکی از راهکارهای اصلی مقابله با فرونشست زمین دانست و تصریح کرد: با توجه به گسترش ساختمان‌سازی و آسفالت خیابان‌ها، اجازه نفوذ آب در خاک داده نشده و آب‌های موجود در سطح شهر، به روان‌آب تبدیل می‌شود.
وی تاکید کرد: با اختصاص مجوز حفر چاه با عمق ۳۰ متر برای هر خانه، می‌توان درصد نفوذ آب‌های مناطق شهری را در خاک به صورت چشمگیری افزایش داد و موجب تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی شد.
این مدرس دانشگاه گفت: متاسفانه منابع طبیعی توجهی به آبخیزداری شهری ندارد و بیشتر تمرکز آن بر مراتع معطوف شده است این در حالی است که بخش بسیاری از زمین‌ها را مناطق مسکونی شهری و روستایی تشکیل می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه عمق فرونشست ثابت نبوده و با ادامه برداشت‌های بیرویه آب، افزایش می‌یابد، تصریح کرد: به منظور جلوگیری از وقوع این پدیده بهترین راه حل فرصت دادن به دشت‌ها با توجه به میزان بارش‌ها و ذخیره آب است به این معنی که بحث «نکاشت» که در گذشته توسط کشاورزان سنتی انجام می‌شد، اجرایی شود تا آب ورودی به زمین‌های کشاورزی برای سال آینده ذخیره شود.
وی ادامه داد: از طرفی می‌توان با کشت محصولات کم‌آب‌بر موجب کاهش بهره‌وری از آب‌های زیر زمینی شویم به عنوان مثال به جای کشت سیب‌زمینی، چغندر و صیفی‌جات، از کشت‌های مقاوم به خشکی استفاده کنیم.
روان‌آب‌ها کنترل شوند
پژوهش با اشاره به تغییر شکل بارندگی از برف به باران و شیب‌دار بودن حوزه‌های منطقه، اضافه کرد: می‌توان در بالادست یا مناطق کوهستانی استان کشت گیاهی را با کوپه‌کاری و نهال کاری اصلاح کنیم، همچنین در داخل شهرها با حفر چاه‌ها و ذخیره روان آب‌های شهری و در دشت‌ها نیز با حفر چاله‌های کم عمق ۵ سانتی‌متری و نگهداشت آب، زمینه را برای نفوذ آب به خاک فراهم کنیم.
پژوهش با اشاره به اینکه در یکی دو سال اخیر وضعیت بارش‌ها در سطح استان بهتر شده اما این به معنی پر آبی نیست، تصریح کرد: کشور ما در اقلیم نیمه خشک تا خشک قرار دارد و حفر قنات‌هایی با طول بسیار در نقاط مختلف کشور گواه این موضوع است که گذشتگان نیز شرایط کم آبی شدید را طی کرده‌اند، نباید انتظار داشته باشیم شرایط کاملا مطلوب باشد. سال‌های پر بارش فرصتی است تا برای شرایط خشکسالی برنامه‌ریزی کنیم.
وی در خصوص دیگر راهکار مقابله با بحران فرونشست زمین، اظهار کرد: سدسازی به دلیل تبخیر بالا نمی‌تواند به حفظ منابع آبی کمک چندانی کند و رها کردن آب در مسیر واقعی خود علاوه بر تغذیه سفره‌های آب‌های زیر زمینی، نمک، سموم و آفت‌کش‌های زمین را از بین می‌برد.
پژوهش در خصوص بازیابی زمین‌هایی که در آن‌ها فرونشست اتفاق افتاده است، خاطر نشان کرد: باید توجه داشته باشیم میزان برداشت آبی که طی این چند سال اتفاق افتاده است نیاز به زمان دو برابر و حتی بیشتر دارد تا دوباره جایگزینی اتفاق افتد و سفره‌های آب زیرزمینی پر آب شود زیراکه سرعت نفوذ آب در خاک به دلیل ریز بودن منافذ خاک کند است و همین موضوع تبخیر آب توسط خورشید را نیز در پی دارد، بخشی از آب هم توسط گیاهان، مراتع و … برداشت می‌شود بنابراین تمامی آب‌ها به سفره‌های زیرزمینی نمی‌رسد.
انتهای پیام
