🔹نقد جایگاه های سوخت در پایتخت ایران شاید باورتان نشود که اولین فروشندگان بنزین، داروخانه ها بودند بعدها با پیشرفت تکنولوژی، کلان شهرها صاحب فضایی با عنوان “جایگاه سوخت” شدند و به این ترتیب اولین جایگاه سوخت جهان در سال ۱۹۰۵ در سنت لوئیس آمریکا ساخته شد. امروزه طراحی جایگاه سوخت به عنوان یکی از […]
🔹نقد جایگاه های سوخت در پایتخت ایران
شاید باورتان نشود که اولین فروشندگان بنزین، داروخانه ها بودند بعدها با پیشرفت تکنولوژی، کلان شهرها صاحب فضایی با عنوان “جایگاه سوخت” شدند و به این ترتیب اولین جایگاه سوخت جهان در سال ۱۹۰۵ در سنت لوئیس آمریکا ساخته شد.
امروزه طراحی جایگاه سوخت به عنوان یکی از عناصر مهم شهری از توجه خاصی برخوردار است. در طراحی این فضا علاوه بر دقت به شکل ظاهری و هم خوانی با عناصر شهری باید به ایمنی و اصول ساخت توجه ویژه ای داشت. در سال های اخیر جایگاه های سوخت در شهر تهران به سمت استاندارد های جهانی حرکت کرده است به عنوان مثال از نظر محل قرارگیری، تفکیک خودروها، رعایت نکات ایمنی و دسترسی با استانداردهای بین المللی هماهنگ بوده اما هنوز در استفاده از مصالح دوستدار محیط زیست، رنگ مطلوب ، همخوانی با محیط شهری و استفاده از امکانات رفاهی در مجموعه خود دچار کمبود هایی است.البته طراحی جایگاه های سوخت داخل شهرها تفاوت هایی با طراحی این فضا در خارج از شهر دارد که لازم است طراحان به آن توجه بیشتری داشته باشند.
🔹موقعیت یابی جایگاه ها
جایگاه های سوخت از مود توجه ترین مکان هایی هستند که در طراحی شهری باید زیر ساخت های مناسبی برای آن در نظر گرفته شود.از مهمترین نکاتی که باید در طراحی این مکان در نظر داشت، فاصله جایگاه های سوخت گیری از یکدیگر و قرار گیری آنها با توجه به مناطق شهری است. جایگاه های سوخت در مناطق پر تردد، در تعداد بالا و با فواصل مشخص در ورودی و خروجی شهرها و نقاط مرکزی آن قرار دارند تا امکان دسترسی از هرجهت در فضای شهری به این جایگاه ها وجود داشته باشد. در طراحی پمپ بنزین ها باید امکان ورود و خروج مناسب خودروها وجود داشته و مسیری برای انتظار خودروها برای رسیدن به جایگاه اصلی تعبیه شود.همچنین باید توجه داشت زمین پیشنهادی از مراکزی که با کار گرم مانند جوشکاری، نانوائی و … مرتبط هستند، فاصله مناسبی داشته باشد.
🔹اصول استفاده از رنگ و مصالح
طراحی نمای یک پمپ بنزین، از عوامل افزایش جایگاه اجتماعی آن و رضایت مشتریان محسوب شده و به دلیل نیاز روزانه رانندگان به استفاده از جایگاه های سوخت، نقش طراحی بهینه و کارآمد مهم ارزیابی می شود.
به همین منظور رنگ به کار رفته در یک جایگاه سوخت باید علاوه بر اینکه با عناصر شهری هم خوانی داشته به راحتی قابل تشخیص باشد. به عنوان مثال استفاده از رنگ های قرمز، آبی و سبز برای شناسایی سریع این فضا انتخاب مناسبی است. همچنین استفاده از چراغ های ال ای دی برای نور شب علاوه بر کم مصرف بودن به جلب توجه آن کمک قابل توجهی می کند.
نکته دیگر در ساخت و طراحی جایگاه های سوخت استفاده از مصالح دیر سوزو البته تجدید پذیر است، به کار بردن مواد بازیافتی بادوام، نصب صفحه خورشیدی برای کاهش هزینه مصرفی برق، ساخت سامانه جمع آوری آب باران برای آبیاری فضای سبز و همینطور چراغ های ال ای دی مشخصه های معماری دوستدار محیط زیست به شمار می روند. به این ترتیب طراحی جایگاه سوخت در کلان شهر تهران به لحاظ انتخاب رنگ گاها درست بوده اما متاسفانه هنوز فکری برای استفاده از مصالح تجدید پذیر در این فضا نشده است.
🔹چگونگی طراحی ایستگاه ها
در طراحی جایگاه سوخت باید نکات و استانداردها بسیاری در نظر گرفته شود بنابراین نمی توان طبق سلیقه شخصی عمل کرد به عنوان مثال عرضه بنزین باید در سکوهای مجاور دفتر طراحی شود و عرضه نفت وگاز در سکوهای مجاور خیابان یا جاده، مدنظر قرار گیرد. همچنین لازم است به منظور فرار سریع نفتکش در زمان حریق، محل تخلیه نزدیک در خروجی جایگاه در نظر گرفته شود.در عین حال طراحی باید به شکلی باشد که فاصله بین دو سکو، حداقل ۶ متر بوده و جایگاه مخصوص موتورسیکلت نیز به صورت جداگانه تعبیه شود. فراموش نکنید اولین قدم در طراحی این فضا توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی است.
🔹مهمترین ویژگی ها
جایگاه سوخت استاندارد باید از قابلیت دسترسی آسان،محل قرارگیری درست، استفاده از مصالح دیرسوز، ایمنی، قابلیت دید و روشنایی برخوردار بوده و جنس مصالح نیز بر اساس اقلیم منطقه می تواند، شیشه، بتن، فلز و … باشد.همان طور که گفته شد بهتراست از مصالحی برای ساخت این فضا استفاده شود که قابلیت تجدید پذیری داشته و اصطلاحا دوستدار فضای سبز باشد در این میان بسیاری از جایگاه‌ها در سراسر جهان علاوه بر عرضه سوخت، به خدمات دیگری همچون خدمات فنی اتومبیل، عرضه روان‌سازها،ایجاد دکه، فروشگاه و رستوران برخوردار هستند. در شهر تهران متاسفانه تاکنون اجرای ضعیف طراحی جایگاه سوخت را شاهد هستیم و تا کنون هیچ جایگاهی با رویکرد سبز ساخته نشده و عملا جایگاه های سوخت داخلی تنها وظیفه سوخت رسانی را عهده دار هستند. متریالی که غالبا برای ساخت جایگاه سوخت در تهران بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد، فلز و بتن است.
🔹جایگاه های سوخت خارجی
جایگاه های سوخت مانند هر عنصر دیگر شهری به دلیل کاربری بالا از اهمیت ویژه ای در جهان برخوردار است در واقع این فضا باید علاوه بر اینکه بتواند خود را در سریع ترین زمان به کاربر معرفی کند با اقلیم و عناصر محیطی هماهنگی داشته و متناسب با شرایط روز طراحی شود. بر همین اساس در پمپ بنزین هلیوس آمریکا از مواد بازیافتی و بادوام استفاده شده است. در نورپردازی آن نیز از چراغ های کم مصرف ال ای دی بهره گرفته شده و سقف آن نیز ترکیبی جذاب از ده ها سطح مثلثی تولید شده از آهن های بازیافتی است. درپمپ بنزین پترول ایتالیا هم با استفاده از ترکیب سنتی و مدرن و همینطور به کارگیری رنگ قرمز یک جایگاه سوخت تحسین برانگیز را برای کاربران فراهم کرده است. پمپ بنزین گالانتا اسلواکی با طراحی جایگاه نعلبکی شکل ما را به یاد پمپ بنزین های انگلستان در دهه ۱۹۶۰ میلادی می اندازد،همچنین استفاده از المان هایی نظیر چوب در ساخت آن فضایی سیال میان دو بخش داخلی و خارجی را مهیا می کند. پمپ بنزین اریوال در بلژیک هم با معماری جذاب خود بر روی یک بزرگراه، سایه افکنده است. بدین ترتیب، رانندگان هر دو مسیر می توانند از خدمات آن استفاده کنند. در این جایگاه علاوه بر پر کردن باک خودرو تلاش شده تا فضایی فرهنگی برای مسافران فراهم شود.
✍️ناهید سمیعى/کارشناس ارشد معمارى
- نویسنده : المیرا حاجی میرزا بابا /
- منبع خبر : آرمانشهر
